Οι άνθρωποι
δέκα αθηναϊκών Μουσείων μας ξεναγούν στα
ανεκτίμητα κομμάτια
των συλλογών τους, στα οποία μέχρι τώρα μπορεί να μην έχουμε δώσει την
ανάλογη σημασία.
ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Αλεξάνδρα Χριστοπούλου- Αναπληρώτρια προϊσταμένη
1. Κυκλαδική Συλλογή, Αίθουσα 6, προθήκη13Κ, αρ. 40 (4730): Η
αργυρή περόνη με κεφαλή σε σχήμα κριού προέρχεται από ταφή πλούσιου
νεκροταφείου στα Δωκαθίσματα της Αμοργού και χρονολογείται στην ακμή της
πρωτοκυκλαδικής εποχής (2800-2300π.Χ.). Η ανάπτυξη της τέχνης της
αργυροχοΐας αυτή την εποχή δείχνει το ανώτερο βιοτικό επίπεδο της
κοινωνίας της. Η λεπτομερής απόδοση της μικροσκοπικής μορφής του ζώου
στην κεφαλή της καθιστά το κόσμημα μοναδικό. Οι περόνες αυτού του τύπου
αποτελούσαν,πιθανότατα, αναπόσπαστο κομμάτι της ενδυμασίας, καθώς
βοηθούσαν στη στερέωσή της στην περιοχή των ώμων.
2. Συλλογή Αγγείων, Αίθουσα 55, προθήκη 115, αρ. 18 (1367): Ο
βοιωτικός ερυθρόμορφος κωδωνόσχημος κρατήρας χρονολογείται στο 420-410
π.Χ. Ο καλλιτέχνης του ζωγράφισε στη μία πλευρά του μια σκηνή από την
καθημερινή ζωή της γυναίκας στον γυναικωνίτη: μεταξύ των άλλων μορφών,
μια γυναίκα όρθια κρατά με το δεξί της χέρι κάτοπτρο (καθρέφτη), ενώ με
το αριστερό της φτιάχνει τα μαλλιά στο μέτωπό της. Το αξιοπρόσεκτο,
όμως, είναι ότι ο καλλιτέχνης προχώρησε πολύ περισσότερο, αποδίδοντας το
είδωλο της γυναίκας στον καθρέφτη! Η προθήκη αυτή καθώς και οι διπλανές
μας δίνουν την ευκαιρία να παρατηρήσουμε μέσα από τις παραστάσεις των
αγγείων τους πολλαπλούς ρόλους της γυναίκας στον αρχαίο ελληνικό κόσμο:
της νοικοκυράς, της συζύγου, της μητέρας, της μαθητευόμενης, της ιέρειας
αλλά και της εταίρας…
3. Συλλογή Γλυπτών, αίθουσα 18, αρ. 572: Η
επιτύμβια στήλη από πεντελικό μάρμαρο που βρέθηκε στον Πειραιά και
παριστάνει τον οπλίτη Δημοκλείδη, γιο του Δημητρίου, χρονολογείται στις
αρχές του 4ου αι. π.Χ. Ο καλλιτέχνης δηλώνει με έναν πρωτότυπο κι
ευρηματικό τρόπο τον χαμό ενός νεαρού πολεμιστή: η ηρεμία και η θλίψη
στο πρόσωπο του νέου που κάθεται σ’ έναν βράχο μόνος, ατενίζοντας από
ψηλά τη θάλασσα, τα όπλα και την πρώρα μιας τριήρους, μας οδηγούν να
φανταστούμε πως έχασε τη ζωή του ο νέος… Πρόκειται για θαυμαστό έργο,
αφού ο καλλιτέχνης δημιουργεί με αφαιρετικό τρόπο και αφήνει την ψυχή
μας ελεύθερη να πλάσει την ιστορία…
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Πατησίων 14, 210 8217724.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Νίκος Χρ. Σταμπολίδης- Διευθυντής Μουσείου
4. Από την Κυκλαδική Συλλογή: Το
μαρμάρινο κεφαλάκι τύπου Πλαστηρά δεν είναι τίποτε άλλο από ένα γλυπτό
κομψοτέχνημα. Με τον λαιμό του να μοιάζει με μίσχο λουλουδιού και πάνω
του, σαν άνθος, να στέκεται ένα αρχετυπικό κεφάλι, διαθέτει όλη τη
λεπτότητα και τη φινέτσα των κυκλαδικών αριστουργηματικών ειδωλίων.
5. Από τη Συλλογή της Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης (2): Ένα
μικρό μαρμάρινο σπάραγμα από επιτύμβια στήλη διαθέτει όλη τη συγκίνηση
μέσα από τη χειραψία δύο δεξιών χεριών («δεξίωση») ανθρώπων που δεν
υπάρχουν πια. Τα ακροδάκτυλα του ενός μέσα στην παλάμη του άλλου είναι
το αιώνιο σύμβολο του χαιρετισμού-αποχαιρετισμού.
6. Από τη Συλλογή Κυπριακών Αρχαιοτήτων (3): Ένα
εξαιρετικά μοναδικό πρώιμο χάλκινο αδράχτι του 1900 π.Χ. με το σφονδύλι
του διατηρεί μέσα από τη σκουριά του χαλκού το νήμα από μαλλί μιας
γυναίκας -το νήμα της ζωής της οποίας κόπηκε- και τοποθετήθηκε μάλλον
στον τάφο της μαζί με άλλα αγαπημένα τη αντικείμενα. Τη συνέχεια του
νήματος της ζωής και της ιστορίας τη διακρίνει κανείς γλαφυρά μέσα από
τέτοια εκθέματα στο Μουσείο
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Νεοφύτου Δούκα 4, 210 7228321-3.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ
Δημήτρης Παντερμαλής- Διευθυντής
7. Η δαπάνη για το άγαλμα της Αθηνάς: Η
καταγραφή της διαχείρισης των δημόσιων χρημάτων για την κατασκευή του
αγάλματος της Αθηνάς Παρθένου γίνονταν σε πάπυρο και δημοσιεύονταν σε
μαρμάρινες στήλες που στήνονταν στην Ακρόπολη. Η επιγραφή του έτους
440-439 π.Χ. αναφέρει ότι οι αρμόδιοι ταμίες έλαβαν από την Πολιτεία
εκατό τάλαντα, τα οποία αντιστοιχούν σε 600.000 ασημένιες αττικές
δραχμές. Από το ποσό αυτό ξόδεψαν για την αγορά 160 περίπου κιλών
χρυσού, για την επικάλυψη του ξύλινου πυρήνα του αγάλματος, 526.652
ασημένιες δραχμές και για την αγορά του ελεφαντόδοντου για το πρόσωπο
και τα μέλη του σώματος της θεάς 12.743 ασημένιες δραχμές.
8. Το ιερό λυχνάρι της Αθηνάς: Το
1862 βρέθηκε μέσα στο Ερέχθειο ένα χάλκινο ομοίωμα σε μικρό μέγεθος από
αττική τριήρη. Το κενό σώμα του σκάφους γέμιζε με λάδι και στην πλώρη
από μια οπή έβγαινε το φυτίλι, όπου έκαιγε η φλόγα. Το μοναδικό αυτό
εύρημα έχει χαραγμένη στο αριστερό μέρος του σκάφους επιγραφή του τέλους
του 5ου αι. π.Χ., η οποία αναφέρει ότι ήταν αφιερωμένο στην Αθηνά -
ΙΕΡΟΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ.
9. Το μαρμάρινο χέρι του Διός με τον κεραυνό: Κοντά
στο ανατολικό αέτωμα του Παρθενώνα παρουσιάζεται ένα γιγαντιαίο χέρι
που κρατά ένα συμπαγές στέλεχος με μικρές τρυπούλες. Εκεί στερεώνονταν
μεταλλικοί ράβδοι που συμβόλιζαντις λάμψεις του κεραυνού. Το πολύτιμο
αυτό εύρημα το απέδωσε ο αρχαιολόγος Γ. Δεσπίνης στην κεντρική μορφή του
αετώματος του Παρθενώνα, όπου απεικονίζονταν η γέννηση της Αθηνάς από
το κεφάλι του Διός.
Μουσείο Ακρόπολης, Διονυσίου Αρεοπαγίτου 15, 210 9000900
ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Άννα Καφέτση- Διευθύντρια
10. Χρόνη Μπότσογλου, «CX Αφιέρωμα στον Τζιακομέττι» του 1986: Διατρέχω
με τον νου μου όλη τη συλλογή. Ξεχωρίζω πολλά έργα, γι’ άλλους λόγους
κάθε φορά. Σταματώ με δέος στην ακουαρέλα του Χρόνη Μπότσογλου «CX
Αφιέρωμα στον Τζιακομέττι» του 1986 και στα υπόλοιπα πέντε έργα της
σειράς.
Ο καλλιτέχνης, σαν σε εικαστικό ημερολόγιο, βιογραφεί την αρρώστια,
τη φθορά, τον επερχόμενο θάνατο της μητέρας του. Μέσα από τη ζωγραφική
του σώματος κατέρχεται στα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης χωρίς
εξωραϊσμούς, μεαντικειμενικότητα, με αποστασιοποίηση. Μιλάει για την
υπαρξιακή συνθήκη της μοναξιάς με μελαγχολία και απέραντη τρυφερότητα.
Με ιερότητα. Όπως συμβαίνει πάντα, η μεγάλη ζωγραφική υπερβαίνει το θέμα
της, η ομορφιά της μας επιβάλλεται διαμιάς, «τη πρώτη βολή», κατά τον
Πλωτίνο.
Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Βασ. Γεωργίου Β 17-19 & Ρηγίλλης, 210 9242111-3
ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Αναστασία Λαζαρίδου-Διευθύντρια
11. ΒΧΜ 1627, 17ος-18ος αι. Προέλευση:
άγνωστη. Φύλλο χαρτιού, όπου στηρίζεται με σπάγκο κατασκευή από δύο
επάλληλους, επίσης χάρτινους, περιστρεφόμενους δίσκους. Στο μεγάλο φύλλο
τα ζώδια. Στον πρώτο περιστρεφόμενο δίσκο προσωποποιήσεις των πλανητών.
Στον δεύτερο περιστρεφόμενο δίσκο οι μέρες του μήνα. Η κατασκευή
προοριζόταν μάλλον για τη μελέτη της κίνησης των ουράνιων σωμάτων, ίσως
όμως και για μαντικούς σκοπούς.
12. Η Βρεφοκτονία (Η σφαγή των νηπίων), ΒΧΜ 1579, β’ μισό 17ου αι. Προέλευση: Επτάνησα. Η εικόνα είναι βασισμένη σε φλαμανδική χαλκογραφία.
13. ΒΧΜ 504, 5ος-8ος αι., Προέλευση:
Αίγυπτος. Ζεύγος δερμάτινων υποδημάτων με διακόσμηση από φύλλο χρυσού.
Κοπτικό αντικείμενο που εμφανίζει την εξής πρωτοπορία: είναι από τις
πρώτες φορές που εμφανίζεται η τεχνική της χρυσοτυπίας πάνω από δέρμα,
που διαδόθηκε αρκετά στη βιβλιοδεσία χριστιανικών βιβλίων σε πιο ύστερα
χρόνια.
Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Βασ. Σοφίας 22, 2132139572
Νομισματικό Μουσείο Αθηνών
Γεώργιος Κακαβάς
, Δευθυντής
Αλέξανδρος Ανδρέου,Αντωνία Νικολακοπούλου, Δημήτηρ - Ελένη Λαδογιάννη, Σταματούλα Μακρυπόδη, Γιόρκα Νικολάου- Eπιμελητές
14. Δηνάριο Βρούτου: Στις
συλλογές του Νομισματικού Μουσείου εκτίθεται ένα από τα σπανιότερα
ρωμαϊκά νομίσματα. Πρόκειται για το αργυρό δηνάριο που έκοψε το 43/42
π.Χ., πιθανόν στην Ανατολική Μακεδονία, ο δολοφόνος του Ιουλίου Καίσαρα,
Μάρκος Ιούνιος Βρούτος, μαζί με τον L. Plaetorius Cestianus, ταμία
(quaestor) και υπεύθυνο της κοπής του νομίσματος. Στην εμπρόσθια όψη
απεικονίζεται η κεφαλή του Βρούτου σε προφίλ. Περιμετρικά αναγράφονται
τα αρχικά των ονομάτων του Βρούτου, BRUT IMP, και του ταμία, L PLAET
CEST. Στην οπίσθια παριστάνονται ο σκούφος (pileus) της Δημοκρατίας που
φορούσαν οι απελεύθεροι δούλοι στη Ρώμη, ανάμεσα σε δύο ξίφη, και η
επιγραφή EID. MAR. Η εικονογραφία και η επιγραφή παραπέμπουν στην
αποφράδα μέρα της 15ης Μαρτίου του 44 π.Χ. («Αι Ειδοί Μαρτίου»), όταν ο
Ιούλιος Καίσαρας έπεφτε νεκρός, χτυπημένος μπροστά από τη Βουλή με 23
μαχαιριές από τα ξίφη του υιοθετημένου γιου του Βρούτου και του Κάσσιου.
Για το συγκεκριμένο νόμισμα ο ιστορικός
Δίωνας Κάσσιος στη Ρωμαϊκή του Ιστορία αναφέρει: «Ο Βρούτος έκοψε
νόμισμα στο οποίο απεικονίζονται ένας σκούφος και δύο ξίφη. Με αυτή την
απεικόνιση και την επιγραφή που τη συνοδεύει ήθελε να δείξει ότι
πρόσφεραν μαζί με τον Κάσσιο στην πατρίδα τους την ελευθερία» (47, 25).
15. Αθηναϊκό Δεκάδραχμο: Ανάμεσα
στα σπανιότερα νομίσματα του αρχαίου ελληνικού κόσμου συγκαταλέγονται
και τα αθηναϊκά δεκάδραχμα. Αρχικά η κοπή τους, ως επινίκια, είχε
συνδεθεί με τους περσικούς πολέμους καθώς και με την ανακάλυψη μιας νέας
φλέβας αργύρου στο Λαύριο το 438 π.Χ., που επέτρεψε στον δήμο να
διανείμει σε κάθε Αθηναίο το ποσό των δέκα δραχμών. Σύμφωνα με νεότερη
ερμηνεία, η κοπή τους εκδόθηκε μετά από τη μεγάλη νίκη του Κίμωνα
ενάντια στους Πέρσες στις εκβολές του Ευρυμέδοντα ποταμού το 466 π.Χ.
Πρόκειται για ξεχωριστή κοπή με έντονο αρχαϊκό χαρακτήρα. Διαφέρει από
το αθηναϊκό τετράδραχμο σε δύο σημαντικά στοιχεία: στην εμπρόσθια όψη το
κράνος της Αθηνάς με φύλλα ελιάς παραπέμπει στη νίκη των Αθηναίων, ενώ
στην οπίσθια η μετωπική γλαύκα, με ανοιχτά φτερά, και η ημισέληνος
αποτελούν αναφορά στη ναυμαχία της Σαλαμίνας που έλαβε χώρα όταν η
σελήνη ήταν στη χάση της. Τα αθηναϊκά δεκάδραχμα ζύγιζαν περίπου 43
γραμμάρια και ισοδυναμούσαν με 10 αθηναϊκές δραχμές. Το 1999, χάρη στην
ευαισθησία ενός ανώνυμου δωρητή, το Νομισματικό Μουσείο απέκτησε ένα από
τα λίγα αθηναϊκά δεκάδραχμα, λαμπρό δείγμα της αθηναϊκής
νομισματοκοπίας.
16. Πρώτο Νικητήριο Ολυμπιάδας 1896: Η
αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, παγκόσμιο αίτημα πολλών προσωπικοτήτων,
πραγματοποιήθηκε τελικά στην Αθήνα το 1896. Τα έπαθλα για τους νικητές
φιλοτεχνήθηκαν από διάσημους καλλιτέχνες της εποχής. Στο Νομισματικό
Μουσείο εκτίθεται το αργυρό μετάλλιο των πρώτων νικητών στα αγωνίσματα
της Ολυμπιάδας του 1896, έργο του Γάλλου χαράκτη Joles-Clément Chaplain.
Στην κύρια όψη δεσπόζει η βαθυστόχαστη μορφή του Δία. Ο πατέρας των
ολύμπιων θεών κρατά Νίκη σε σφαίρα, παράσταση εμπνευσμένη από το
χρυσελεφάντινο άγαλμά του στην Ολυμπία, έργο του Φειδία, ενώ στη
δευτερεύουσα εικονίζεται η Ακρόπολη των Αθηνών. Ως υλικό για την έκδοση
του μεταλλίου επελέγη ο άργυρος και όχι ο χρυσός, για να αποτρέψει,
σύμφωνα με τη ρήση του Αλεξάνδρου Φιλαδελφέως, τη μετατροπή του αγώνα σε
«χρηματίτη», κάτι που θα ερχόταν σε αντίθεση με το αρχαίο ελληνικό
ολυμπιακό ιδεώδες της ευγενούς άμιλλας για τον κότινο της νίκης, το
στεφάνι της ελιάς.
Νομισματικό Μουσείο Αθηνών, Ελ. Βενιζέλου(Πανεπιστημίου) 12, Τηλ 210-3632057
ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΣΛΑΜΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Μίνα Μωραΐτου-Επιμελήτρια
17. «Ο Μέγας Αλέξανδρος συζητά με τους επτά σοφούς», μικρογραφία από το Ισκανταρναμέ, Σιράζ (Ιράν), μέσα 16ου αι.: Η
μικρογραφία απεικονίζει τη συνάντηση του Μεγάλου Αλέξανδρου και του
Αριστοτέλη με τους επτά σοφούς της αρχαιότητας. Προέρχεται από το βιβλίο
με τίτλο Ισκανταρναμέ, ένα επικό ποίημα του Ιρανού Νιζάμι Γκαντζεβί. Το
συγκεκριμένο επεισόδιο διαδραματίζεται στο δεύτερο μέρος του έργου, το
οποίο πραγματεύεται τη μόρφωση του Μεγάλου Αλέξανδρου και την εξέλιξή
του σε μεγάλο ηγέτη.
Ο ποιητής, που έζησε τον 12ο αιώνα, είναι γνωστός για τα λυρικά του
ποιήματα και κυρίως για την πεντάδα των ποιημάτων (χάμσα), στα οποία
ανήκει και η ιστορία του Μεγάλου Αλέξανδρου με τους σχετικούς μύθους.
18. Ορειχάλκινος οικουμενικός αστρολάβος, έργο του αστρονόμου Άχμαντ ιμπν αλΣαράτζ, Συρία, έτος Εγίρας 729 (1328/9): Ο
οικουμενικός αστρολάβος κατασκευάστηκε από τον Άχμαντ ιμπν αλ-Σαράτζ
για τον Μοχάμαντ αλΤανουχί το έτος Εγίρας 729. Στο πλαίσιο του δίσκου
του καταγράφονται τα ονόματα των τεσσάρων μεταγενέστερων ιδιοκτητών, δύο
από τους οποίους ονομάζονται μουάκιτ, δηλαδή αστρονόμοι με θρησκευτικές
αρμοδιότητες.
Ο κατασκευαστής του έζησε πιθανόν στο Χαλέπι στις αρχές του 14ου
αιώνα και συνέγραψε πραγματείες για τα μαθηματικά και την αστρονομία,
στις οποίες όμως δεν περιλαμβάνονται οδηγίες για το σπάνιο αυτό όργανο.
Τον 15ο αιώνα στο Κάιρο ο τρίτος ιδιοκτήτης του αστρολάβου, ο Ιζ αλ-Ντιν
αλ Ουαφάι, επιχειρεί να εξηγήσει τις σύνθετες λειτουργίες και
δυνατότητές του. Το χειρόγραφο αυτό σώζεται σήμερα στη βιβλιοθήκη
Chester Beatty του Δουβλίνου.
Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, Αγ. Ασωμάτων 22 & Διπύλου 12, 210 3251311
ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΚΤΙΡΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΠΕΝΑΚΗ
Αναστασία Δρανδάκη, Φανή Μαρία Τσιγκάκου, Ειρήνη Παπαγεωργίου, Ξένια Πολίτου/ Επιμελήτριες
19. Σκουλαρίκια 5ου αι. μ.Χ.: Το
περιδέραιο και τα σκουλαρίκια που χρονολογούνται στον 5ο αιώνα μ.Χ.
συνδυάζουν πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους με μαργαριτάρια,
δημιουργώντας μια εντύπωση πολυχρωμίας, ιδιαίτερα αγαπητή στα κοσμήματα
της περιόδου. Αν και τα παραδείγματα του Μουσείου Μπενάκη προέρχονται
από την Αντινόη της Αιγύπτου, παρεμφερή κοσμήματα έχουν βρεθεί σε
ποικίλες γεωγραφικές περιοχές, επιβεβαιώνοντας ότι κοινές τάσεις στην
κοσμηματοτεχνία και τη μόδα κυριαρχούσαν σε όλη την έκταση της
αυτοκρατορίας. Άλλωστε, όμοια κοσμήματα φορούν οι κυρίες που συνοδεύουν
την αυτοκράτειρα Θεοδώρα στα ψηφιδωτά του Άγιου Βιτάλιου στη Ραβένα.
20. Νυφική φορεσιά της Θάσου: Ένα
από τα χαρακτηριστικότερα ενδύματα της νυφικής φορεσιάς της Θάσου, το
αμάνικο φόρεμα, κατασκευάζεται από βαρύτιμα μεταξωτά υφάσματα
ανατολίτικης προέλευσης. Η θασίτικη φορεσιά του Μουσείου Μπενάκη
περιλαμβάνει ένα σπανιότατο δείγμα νυφικού φορέματος. Έχει κατασκευαστεί
από οθωμανικό πολυτελές ύφασμα του 16ου αι., εξαιρετικό δείγμα της
παραγωγής εκείνης που προοριζόταν κυρίως για την κατασκευή των καφτανιών
του ανακτόρου του Τοπ Καπί, και δεν εντοπίζεται συχνά σε χρήση από
ιδιώτες. Το ενδυματολογικό σύνολο από τη Θάσο που εκτίθεται στο Μουσείο
Μπενάκη αποτελεί σπάνιο δείγμα του είδους του και για έναν ακόμη λόγο:
το πουκάμισο της φορεσιάς έχει στην άκρη του ενός μανικιού τη χρονολογία
1775 κεντημένη με χρυσή κλωστή και είναι ένα από τα ελάχιστα
χρονολογημένα ενδύματα ελληνικών φορεσιών που σώζονται σε μουσειακές
συλλογές.
21. Υδατογραφία του Giacomo Milheau Verneda: Τον
Σεπτέμβριο του 1687, την περίοδο του Ενετοτουρκικού Πολέμου, o
Francesco Morosini, με τον βενετικό στόλο αποβίβασε ισχυρές δυνάμεις
στον Πειραιά και προκάλεσε την εκκένωση της Αθήνας από τους αμάχους, ενώ
η οθωμανική φρουρά οχυρώθηκε στην Ακρόπολη. Η μάχη στην Αθήνα
μετατράπηκε σε πολιορκία της Ακρόπολης. Το βράδυ της 26ης Σεπτεμβρίου
μια βόμβα χτύπησε τον Παρθενώνα, στον οποίο είχε αποθηκευτεί πυρίτιδα,
σχίζοντας τον ναό στα δύο.
Η υδατογραφία του Μουσείου Μπενάκη πρέπει να φιλοτεχνήθηκε επιτόπου
από τον Ιταλό Giacomo Milheau Verneda, ο οποίος ήταν αξιωματικός του
βενετικού στρατού και πήρε μέρος στην πολιορκία της Ακρόπολης.
22. Καταχύσματα: Στην
Αθήνα του 5ου αι. π.Χ. ο γάμος ήταν τελετή ύψιστης σημασίας για την
απόκτηση νόμιμων τέκνων και τη συνέχιση του οίκου. Μετά τη μεταφορά της
νύφης στο σπίτι του γαμπρού λάμβαναν χώρα σημαντικές τελετουργίες που
αποσκοπούσαν στη γυναικεία ευκαρπία. Μία από αυτές ήταν τα καταχύσματα,
σπανίως απεικονιζόμενα στην αγγειογραφία: έρραιναν το ζευγάρι με
καρύδια, σύκα και χουρμάδες, σύμβολα γονιμότητας, και πρόσφεραν στη νύφη
γλυκόσπορα φρούτα. Σε αυτή την αποσπασματικά σωζόμενη ερυθρόμορφη
λουτροφόρο των χρόνων γύρω στο 430 π.Χ. η νυφική ακόλουθος προσφέρει
στην καθιστή νύφη σταφύλι, ρόδι και σύκα στο πλαίσιο ενός τελετουργικού
γονιμότητας που παραπέμπει στη σεξουαλική ένωση του ζεύγους.
Κεντρικό Κτίριο Μουσείου Μπενάκη, Κουμπάρη 1 & Βασ. Σοφίας, 210 3671000
ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ
Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα
Παύλος Θανόπουλος-Κωνσταντίνος Παπαχρήστου/ Επιμελητές
23. Χρήστος Καπράλος. Επιτύμβιο για τον Άγγελο Σικελιανό, 1951: Ανάγλυφο
σε πέτρα: Πρόκειται για ένα μικρό ανάγλυφο, το οποίο είχε προσφερθεί
από τη Σούλη και τον Χρήστο Καπράλο στην Άννα Σικελιανού για να
τοποθετηθεί ως επιτύμβιο στον τάφο του ποιητή Άγγελου Σικελιανού.
24. Γιάννης Μόραλης, «Οι Χαρτοπαίκτες», 1938, υδατογραφία και μελάνι σε χαρτί: Στο
μικρό αυτό σχέδιο συνυπάρχουν τρεις σπουδαίοι εκπρόσωποι της γενιάς του
Μεσοπολέμου, οι οποίοι ήταν στενοί φίλοι. Ο Μόραλης ζωγραφίζει τον
γλύπτη Γιάννη Παππά και τον ζωγράφο Νίκο Νικολάου να παίζουν χαρτιά στο
Παρίσι το 1938. Έναν χρόνο νωρίτερα ο Νικολάου με τον Μόραλη είχαν
μοιραστεί την υποτροφία του δεύτερου για σπουδές στη Ρώμη και από εκεί
πήγαν στο Παρίσι.
25. Σελίδα υπογραφών: Στις
9 Μαρτίου του 1963, στο σπίτι του Γιώργου Θεοτοκά, συναντήθηκαν οι
εκπρόσωποι της περίφημης γενιάς του ’30 και ως αναμνηστικό της βραδιάς
υπέγραψαν σε μια σελίδα, κάτω από τον τίτλο «Η γενιά του ’30, μετά 33
έτη». Υπογράφουν οι: Γ. Κατσίμπαλης, Γ. Σεφέρης, Ο. Ελύτης, Αν.
Εμπειρίκος, Κ.Θ. Δημαράς, Γ. Θεοτοκάς, Κ. Πολίτης, Ν. Πετσάλης-Διομήδης,
Ά. Τερζάκης, Σ. Ξεφλούδας, Α. Καραντώνης, Η. Βενέζης.
Πινακοθήκη Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα, Κριεζώτου 3, 210 3615702
ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Ελένη Μελίδη-Προϊσταμένη
26. «Ερωτόκριτος
και Αρετούσα». Τοιχογραφία του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ από
το «καλό δωμάτιο» της οικίας Ζόλκου στη Μυτιλήνη: Το Μουσείο
Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης έχει στις συλλογές του ένα σημαντικό απόκτημα.
Πρόκειται για ένα σύνολο έργων του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ,
που συνθέτουν ολόκληρο τον τοιχογραφημένο διάκοσμο ενός δωματίου
σπιτιού στη Μυτιλήνη. Η λαϊκή ρομαντική μυθιστορία του Ερωτόκριτου και
της Αρετούσας αποτελεί τη βασική πηγή έμπνευσης του Θεόφιλου για την
τοιχογραφία αυτή. Ο ζωγράφος αποτυπώνει τη μυστική συνάντηση των δύο
νέων στο μπαλκόνι της Αρετούσας.
27. Σύνθεση από κεραμικά πλακάκια με παράσταση του ποταμού Νείλου (β’ τέταρτο 20ού αιώνα) (Α.Μ. 15681): Ο
Μηνάς Αβραμίδης (1877-1954) ήταν ένας λαϊκός τεχνίτης που ήλθε στην
Ελλάδα από την Κιουτάχεια της Μικράς Ασίας το 1922. Τα κεραμικά του
είναι μπολιασμένα με την τεχνογνωσία και την παράδοση της ισλαμικής
κεραμικής. Στα μεγάλης κλίμακας και καλλιτεχνικής ιδιαιτερότητας έργα
του συγκαταλέγεται μια σύνθεση από 32 κεραμικά πλακάκια, όπου
εικονίζεται ένας γιγαντόσωμος γενειοφόρος άντρας, μισοξαπλωμένος, με
στάχυα στο χέρι. Γύρω του 16 αγόρια, σκαρφαλωμένα ή γερμένα πάνω στο
σώμα του, και μια σφίγγα στη δεξιά του πλευρά. Πρόκειται για αλληγορική
απεικόνιση του ποταμού Νείλου και των παραποτάμων του. Τα στάχυα στο
χέρι του άντρα και ο πλούσιος φυτικός διάκοσμος στο φόντο παραπέμπουν
στη μεγάλη σημασία των νερών του ποταμού για τη γεωργία και τη σίτιση
των ανθρώπων στην Αίγυπτο. Τζαμί Τζισδαράκη (Μοναστηράκι, παράρτημα
ΜΕΛΤ)
28. Τσιγκέλι (Α.Μ. 16710): Ανάμεσα
στα αντικείμενα της έκθεσης ξεχωρίζει ένα σιδερένιο τσιγκέλι, το οποίο
χρησίμευε για να βγάζουν από το πηγάδι τον κουβά, όταν χανόταν. Το σπίτι
της οδού Πανός φιλοξενεί την έκθεση: «Άνθρωποι και Εργαλεία. Όψεις της
εργασίας στην προβιομηχανική κοινωνία». Σπίτι της Οδού Πανός (Πανός 22,
παράρτημα ΜΕΛΤ)
Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, Κεντρικό Κτίριο, Κυδαθηναίων 17, 210 3229031
Σταύρος Διοσκουρίδης
Πηγή: LiFO
No comments:
Post a Comment